Τετάρτη 13 Μαΐου 2009

Από το μαγιάτικο στεφάνι στις φωτιές του Αη-Γιάννη

Ο Μάης είναι ο μήνας των λουλουδιών. Απ’ τα πανάρχαια χρόνια όλοι οι λαοί τον τιμούσαν και τον γιόρταζαν με λαμπρότητα*. Η πιο γνωστή συνήθεια είναι το πρωτομαγιάτικο στεφάνι που συμβολίζει τη δύναμη της φύσης. Καθώς κρέμεται στην πόρτα των σπιτιών, θαρρείς ότι όλη η δύναμη της φύσης περνά στους ανθρώπους με τρόπο μαγικό. Σε πολλά μέρη ακόμα έβαζαν στις πόρτες σκόρδα για να διώχνουν το κακό μάτι και ένα στάχυ για έχουν καλή σοδειά. Όμως το μήνα Μάιο έχουμε κι ένα άλλο έθιμο που γινόταν σε πολλά μέρη της πατρίδας μας για να έρθει η βροχή, που είναι απαραίτητη για τις καλλιέργειες. Είναι το έθιμο της Περπερούνας, όπου μια ομάδα παιδιών στόλιζαν ένα κορίτσι οχτώ έως δέκα χρόνων, συνήθως φτωχό ή ορφανό με λουλούδια και πρασινάδα. Στη συνέχεια πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι λέγοντας το τραγούδι της Περπερούς ή Περπερούνας.

Περπερούνα περπατεί
Δρόσισε τη γειτονιά
Και στους δρόμους περπατεί
Το Θεό παρακαλεί
Θε μου, βρέξε μια βροχή,
Μια βροχίτσα σιγαλή,
Να καρπίσουν τα χωράφια
Και ν’ ανθίσουν τα’ αμπελάκια

Μόλις τελείωνε το τραγούδι η νοικοκυρά του κάθε σπιτιού έβγαινε μ’ ένα κανάτι και χύνει νερό στο κεφάλι του παιδιού λέγοντας «Καλή βροχή να δώσει ο Θεός να πρασινίσει η γη» ενώ το φίλευε με χρήματα.
Έτσι κυλούσαν οι μαγιάτικες μέρες και φτάνουμε στον Ιούνιο, το μήνα του θερισμού. Στις 24 αυτού του μήνα είναι η γιορτή του Άη-Γιάννη, του Κλήδονα που καίνε τα μαγιάτικα στεφάνια. Είναι ένα έθιμο παλιό, ιδιαίτερα γραφικό, απ’ τα λιγοστά που συναντάς ακόμα και σήμερα σε πολλά μέρη της πατρίδας μας. Την παραμονή του Άη-Γιαννιού, τα νέα κορίτσια πήγαιναν στη βρύση του χωριού κρατώντας μια στάμνα που τη γέμιζαν νερό. Πήγαιναν και επέστρεφαν αμίλητες και σ’ αυτό το "αμίλητο νερό’’ έριχναν κάποια χρυσαφικά ή "σημάδια’’ όπως τα έλεγαν, το σκέπαζαν μ΄ένα κόκκινο πανί και το έβαζαν στα κεραμίδια του σπιτιού, για να δουν την επόμενη μέρα ποιόν θα παντρευτούν.
Ο θρύλος λέει ότι κάποτε μια κοπέλα, γυρνώντας αμίλητη, την περικύκλωσαν πειρασμοί για να την κάνουν να μιλήσει, να χύσει το νερό και να χάσει τις μαγικές δυνάμεις της. Αυτή χωρίς να πει τίποτα, παρακάλεσε τον Άη-Γιάννη να πετρώσει τους πειρασμούς, για να ξεφύγει.

Έτσι κι έγινε. Σαν έφτασε στο σπίτι, έβαλε τα "σημάδια’’ στα κεραμίδια, όπως απαιτούσε το έθιμο, και μετά διηγήθηκε την περιπέτειά της στους δικούς τους. Τότε την ζήτησαν να πάνε όλοι μαζί να δούνε τους μαρμαρωμένους πειρασμούς. Το κορίτσι για να βρει το δρόμο μέσα στη νύχτα άναβε φωτιές. Όταν έφτασαν κοντά στους πειρασμούς, αυτοί ζωντάνεψαν και οι χωρικοί τρομαγμένοι έτρεχαν. Στο δρόμο όμως όταν πλησίαζαν τις φωτιές, που είχε ανάψει η κοπέλα, πηδούσαν από πάνω. Έτσι έμεινε το έθιμο να πηδάνε τις φωτιές το βράδυ του Άη-Γιαννιού που καίνε τα μαγιάτικα στεφάνια.

* κλήδονας: προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κληδών που σημαίνει λέξεις ή φράσεις τυχαίες που ακούγονται στη διάρκεια μαντικών τελετών. Σε πολλά μέρη κατά τη διάρκεια του εθίμου του Άη-Γιαννιού έδιναν σημασία σε ότι άκουγαν τυχαία στο δρόμο και προσπαθούσαν να προβλέψουν έτσι το μέλλον τους και τι θα τους συμβεί.

Βιβλιογραφία
1) Οι δώδεκα μήνες τα λαογραφικά, Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος. Εκδόσεις Μαλλιάρης Παιδεία. Αθήνα 2006
2) Λαογραφικά ανάλεκτα. Θανάσης Ζέρβας. Βόλος
3) Κερασιά. Ένα μικρό χωριό-μια μεγάλη ιστορία. 4ο Δημοτικό Σχολείο Κάρλας-Κερασιάς. Βόλος 2006
4) Λαϊκοί θρύλοι και παραδόσεις για παιδιά. Β.Δ. Αναγνωστόπουλος. Εκδόσεις Καστανιώτη. Αθήνα 1992